Ο ρόλος του εκπαιδευτικού την περίοδο της κρίσης

Εκδήλωση με θέμα " Ο ρόλος του εκπαιδευτικού την περίοδο της κρίσης" και ομιλητή τον Επίκουρο καθηγητή του ΠΤΔΕ , Περικλή Παυλίδη πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 27/5 στην αίθουσα εκδηλώσεων του 1ου Δημοτικού Σχολείου Βέροιας. Την εκδήλωση διοργάνωσε η Συσπείρωση Παρέμβαση εκπ/κών -Εκπαιδευτικός Όμιλος Ημαθίας. Το ομιλητή παρουσίασε η Βάσω Καραγκούνη, ενώ στο τέλος της ομιλίας ακολούθησε πλούσιος διάλογος. Στη συνέχεια παρουσιάζουμε αποσπάσματα (σε επιγραμματική μορφή) από την παρέμβαση του Π. Παυλίδη.

Το σύγχρονο σχολείο στην κοινωνία της κρίσης

• Η κρίση είναι παγκόσμια και διαρκείας.
• Οι καταστροφικές αλλαγές στις εργασιακές σχέσεις δεν είναι προσωρινές, διαμορφώνουν ένα εξαιρετικά ασταθές και ανταγωνιστικό περιβάλλον ύπαρξης των ανθρώπων
• Έκθεση Παγκόσμιου Οργανισμού Εργασίας (20/1/2015): Μόλις το ¼ του συνόλου των μισθωτών εργαζομένων στον κόσμο έχει μόνιμη και σταθερή εργασία. Τα ¾ των εργαζομένων εργάζονται σε προσωρινές θέσεις, με βραχυπρόθεσμες συμβάσεις, στη σφαίρα της αδήλωτης εργασίας.
• Από το 2009 στις χώρες της Ε.Ε. χάθηκαν 3.300.000 θέσεις μόνιμης απασχόλησης ενώ αυξήθηκαν κατά 2.100.000 οι θέσεις μερικής απασχόλησης.
• Η αποσταθεροποίηση της εργασίας συνεπάγεται την αποσταθεροποίηση των συνθηκών και προοπτικών του βίου.
• Η καπιταλιστική κοινωνία της κρίσης δεν υπόσχεται καμία συλλογική προοπτική.
• Οι προοπτικές μπορούν να είναι μόνο ατομικές και θα πρέπει κανείς να τις διεκδικήσει σε σκληρό ανταγωνισμό με τους άλλους.

Η θέση των εκπαιδευτικών στα σύγχρονα εκπαιδευτικά συστήματα

• Ενοχοποίηση των εκπαιδευτικών για τα προβλήματα και τις αδυναμίες του σχολείου
• Εκτενής εμπορευματοποίηση των εκπαιδευτικών θεσμών και υπηρεσιών. Αυτονόμηση σχολείων- ανταγωνισμός μεταξύ τους για επιδόσεις. Χρηματοδότηση βάσει επιδόσεων.
• Κατάργηση των εργασιακών δικαιωμάτων των εκπαιδευτικών. Εργασιακή επισφάλεια και άγχος.
• Επιβολή συστημάτων γραφειοκρατικού ελέγχου του εκπαιδευτικού έργου –αρχές διασφάλισης ποιότητας
• Έλεγχος διαμέσου της αξιολόγησης: ανταγωνισμός μεταξύ των εκπαιδευτικών καθώς και μεταξύ των εκπαιδευτικών μονάδων.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

• Βρετανία: Το ένα τρίτο των δασκάλων σκέφτεται να αλλάξει επάγγελμα ως συνέπεια του μεγάλου φόρτου εργασίας και της πίεσης που ασκείται από το OFSTED (Office for Standards in Education, Children's Services and Skills)
• Το 2012 συνέχιζαν να εργάζονται στην εκπαίδευση μόλις το 62% των δασκάλων που ξεκίνησαν τη διδακτική τους σταδιοδρομία το προηγούμενο έτος. Το 2005 το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 80%.
• Έρευνα της ATL έδειξε ότι το 73% των νεοειδικευόμενων δασκάλων έχουν σκεφτεί να αλλάξουν επάγγελμα.
• Το 50% των αυστραλών που απέκτησαν ειδικότητα δασκάλου εγκαταλείπουν το επάγγελμα στα πρώτα πέντε χρόνια άσκησής τους. Ως λόγους αναφέρουν το μεγάλο φόρτο εργασίας, το άγχος και τις μικρής διάρκειας εργασιακές συμβάσεις.

Ο ρόλος του δασκάλου

Μετάδοση γνώσεων

• Οι δάσκαλοι μεταδίδουν στα παιδιά γνώσεις τις οποίες αυτά δε μπορούν αποκτήσουν μέσω της καθημερινής τους εμπειρίας συνάμα δημιουργούν τις προϋποθέσεις και καλλιεργούν τις ικανότητες που θα επιτρέψουν στα παιδιά να μαθαίνουν και να γνωρίζουν αυτόνομα τον κόσμο.
• Το σχολείο είναι ακόμη εγκλωβισμένο στην τυπική εκπαίδευση στη μετάδοση έτοιμων γνώσεων.
• Η τυπική εκπαίδευση δεν καθιστά τους ανθρώπους μορφωμένους. Οι άνθρωποι ξέρουν να διαβάζουν και να γράφουν, ξέρουν να απομνημονεύουν κανόνες και οδηγίες και να τις εκτελούν. Δεν μπορούν όμως να αντιληφθούν τη βασική ιδέα ενός λογοτεχνικού κειμένου, να κατανοήσουν μια θεωρία, να διατυπώσουν προσωπική άποψη επί αυτών, να ανιχνεύουν σχέσεις μεταξύ γεγονότων και φαινομένων του κόσμου που τους περιβάλλει.
• Η τυπική εκπαίδευση και απομνημόνευση γνώσεων έχει από κοινωνική-ταξική σκοπιά ως αίτιό της την επιδίωξη κατάρτισης ανθρώπων ως μισθωτών εργαζομένων, στον πνευματικό κόσμο των οποίων θα πρέπει να αναπαράγεται ο διαχωρισμός μεταξύ δημιουργίας γνώσεων και εφαρμογής αυτών, από άμεσα εκπαιδευτική σκοπιά έχει ως αίτιό της την υποταγή της εκπαιδευτικής διαδικασίας σε τυποποιημένες –μετρίσιμες δραστηριότητες οι οποίες θα πρέπει να καταλήγουν σε μετρίσιμα –πιστοποιημένα δια μέσου εξετάσεων αποτελέσματα.

Καλλιέργεια ικανοτήτων

• Οι γνώσεις αφομοιώνονται πραγματικά μόνο όταν αναπτύσσονται οι διανοητικές ικανότητες των μαθητών, (ανάλυση, σύνθεση, κριτική σκέψη, φαντασία).
• Η έμφαση στην καλλιέργεια ικανοτήτων συνάπτεται με τη μετατροπή της εκπαιδευτικής διαδικασίας σε δημιουργική δραστηριότητα.
• Αυτό σημαίνει όμως ότι το μάθημα γίνεται περισσότερο πρωτότυπο και απρόβλεπτο, άρα λιγότερο στερεότυπο και μετρίσιμο.
• Διαπαιδαγώγηση των μαθητών και καλλιέργεια κινήτρων μάθησης
• Τα παιδιά συμμετέχουν στην εκπαιδευτική διαδικασία ως υποκείμενα
• Ο εκπαιδευτικός που διδάσκει θα πρέπει και να εμπνέει σεβασμό και αγάπη προς τη γνώση και στη μάθηση.
• Αυτό σημαίνει –σεβασμό προς την ανθρωπότητα, ενδιαφέρον για την ανθρώπινη κατάσταση
• Οι εκπαιδευτικοί που διδάσκουν δημιουργικά καλλιεργούν συνάμα και κίνητρα μόρφωσης
• Συμβάλουν στη ευρύτερη διαμόρφωση της στάσης ζωής, των προτύπων και των ιδανικών των μαθητών και συνακόλουθα των μορφωτικών κινήτρων.
• Ο Μακάρενκο έδινε έμφαση στη μορφωτική σημασία της αφοσίωσης των παιδιών σε μια αισιόδοξη προοπτική (ατομική-συλλογική)
• Η προοπτική επιστρατεύει τις δυνάμεις του ανθρώπου, τον διεγείρει συναισθηματικά, ενεργοποιεί τη σκέψη, τη φαντασία και τη βούληση. Η αισιόδοξη προοπτική γεννά ισχυρό γνωσιακό ενδιαφέρον για τον ανθρώπινο κόσμο, για τις δυνατότητες εξέλιξής του.
• Επισημάνσεις αναφορικά με τη βελτίωση του έργου των εκπαιδευτικών
• Οι εκπαιδευτικοί που διδάσκουν δημιουργικά δεν μπορούν παρά να είναι αφοσιωμένοι στην ανάπτυξη των μαθητών τους ως προσωπικοτήτων και όχι στη μέτρηση συγκεκριμένων επιδόσεων.
• Οι εκπαιδευτικοί που διδάσκουν δημιουργικά δίνουν έμφαση στη εκπαιδευτική διαδικασία και παιδαγωγική σχέση και όχι στην τελική αποτίμησή τους.
• Η επιδείνωση των συνθηκών εργασίας των εκπαιδευτικών έχει αρνητική επίπτωση στην ποιότητα του εκπαιδευτικού έργου, γιατί οι συνθήκες εργασίας –οι εργασιακές σχέσεις των εκπαιδευτικών είναι και συνθήκες μάθησης των μαθητών.
• Το εκπαιδευτικό έργο είναι δραστηριότητα διανοητική, κατεξοχήν επικοινωνιακή-κοινωνική.
• Το εκπαιδευτικό έργο βελτιώνεται όταν οι εκπαιδευτικοί διδάσκουν ως σκεπτόμενα άτομα και όχι ως μηχανές μετάδοσης πληροφοριών
• συνακόλουθα, όταν επιδιώκουν να κατανοήσουν το πώς δημιουργήθηκαν οι κεκτημένες γνώσεις της ανθρωπότητας, πώς καθορίζεται η επιλογή των γνώσεων που καλούνται να διδάξουν
• Το εκπαιδευτικό έργο βελτιώνεται όταν οι εκπαιδευτικοί ενδιαφέρονται για τις συνθήκες ζωής των μαθητών-μαθητριών τους
• όταν έχουν άποψη για τις εκπαιδευτικές πολιτικές, τα κοινωνικά προβλήματα, τα κρισιακά φαινόμενα της εποχής
• Το εκπαιδευτικό έργο βελτιώνεται όταν οι εκπαιδευτικοί αντιμετωπίζουν ενεργητικά την εποχή τους, ενδιαφέρονται για την κοινωνική χειραφέτηση και πρόοδο.
• Το εκπαιδευτικό έργο βελτιώνεται όταν οι εκπαιδευτικοί διδάσκουν ως πολύπλευρα αναπτυγμένες προσωπικότητες και όχι ως κατακερματισμένοι εργαζόμενοι.
• Το εκπαιδευτικό έργο βελτιώνεται όταν αντιμετωπίζεται από τους εκπαιδευτικούς ως νόημα ζωής και αυτοσκοπός.
• Η εργασία των εκπαιδευτικών υπό όρους εκμετάλλευσης-ως μισθωτή εργασία-καταστρέφει τον εκπαιδευτικό έργο.
• Οι εκπαιδευτικοί εργάζονται δημιουργικά όταν απολαμβάνουν την εμπιστοσύνη της κοινωνίας, όταν η επιβίωσή τους δε βρίσκεται υπό απειλή, όταν οι σχέσεις τους με τους συναδέλφους χαρακτηρίζονται από συντροφικότητα και αλληλεγγύη (Αναγκαία η κατάργηση της επισφαλούς εργασίας στην εκπαίδευση και στην κοινωνία, εν γένει)
• Οι εκπαιδευτικοί δε μπορούν να επιτελέσουν δημιουργικά το έργο τους χωρίς αποφασιστικό έλεγχο επί αυτού, και συνακόλουθα χωρίς τη συμμετοχή στη συγκρότηση των αναλυτικών προγραμμάτων, χωρίς τη συλλογική και συνεργατική διαχείριση των εκπαιδευτικών θεσμών.
• Μόνο άνθρωποι που έχουν αποφασιστικό λόγο και ρόλο στα θέματα της εργασίας τους και της κοινωνικής τους δραστηριότητας μπορούν να αναπτύξουν αυθεντικό αίσθημα ευθύνης για το έργο που προσφέρουν.