Όταν ο Βαθμός Θολώνει την Αλήθεια

Γιατί η αξιολόγηση δεν πρέπει να παραμορφώνει, αλλά να ενδυναμώνει

Άρθρο γνώμης - Κωνσταντίνος Γεωργάκης - Εκπαιδευτικός, υπεύθυνος σπουδών Διδακτήριο Μέθοδος

Οι σχολικοί βαθμοί υποτίθεται πως μετρούν την πρόοδο. Στην πράξη όμως, πολύ συχνά λειτουργούν σαν παραμορφωτικός καθρέφτης. Δεν δείχνουν ποιος είναι ο μαθητής. Δείχνουν απλώς τι περίμενε κάποιος να είναι ο μαθητής σε μια δεδομένη στιγμή.

Αντί να βοηθούν τον μαθητή να κατανοήσει τον εαυτό του και να εξελιχθεί, θολώνουν την εικόνα. Ενίοτε γεννούν αλαζονεία ή απόγνωση, στηρίζοντας την ψευδαίσθηση ότι η αξία του ατόμου χωρά σε έναν αριθμό.

Το πρόβλημα δεν είναι η αξιολόγηση καθαυτή. Είναι ο τρόπος, το πνεύμα και ο σκοπός της. Όταν ο βαθμός λειτουργεί ως τελικός προορισμός και όχι ως ενδιάμεσος σταθμός ανατροφοδότησης, τότε μετατρέπεται σε εργαλείο σύγχυσης. Δεν φωτίζει τις δυνατότητες. Τις επισκιάζει. Δεν κινητοποιεί για μάθηση. Παγιδεύει σε ενοχές ή αλαζονεία, ενίοτε των γονιών και όχι των μαθητών. 

Το σχολείο –και κατ’ επέκταση κάθε εκπαιδευτικός φορέας– οφείλει να στηρίζει, όχι να κατατάσσει. Να δημιουργεί γέφυρες κατανόησης και όχι φράγματα αξιολόγησης. Ο ρόλος του δεν είναι να καταγράψει τι δεν κατάφερε κάποιος την Τρίτη το πρωί στο σχολείο ή την Κυριακή στο φροντιστήριο. Είναι να δείξει τι μπορεί να καταφέρει την επόμενη εβδομάδα. 

Ο βαθμός, όταν χρησιμοποιείται αποκομμένος από το πλαίσιο της προσπάθειας και της προόδου, μπορεί να λειτουργήσει διαβρωτικά στην αντοχή του μαθητή στη μάθηση. Αντί να ενισχύει τη θέληση για συνεχή βελτίωση, συχνά υπονομεύει την επιμονή. Ένας χαμηλός βαθμός που δεν συνοδεύεται από εξήγηση ή στήριξη, γίνεται αποθαρρυντικός. Αντίστροφα, ένας υψηλός βαθμός χωρίς συνείδηση της πορείας, μπορεί να καλλιεργήσει αδράνεια. Η αληθινή αντοχή στη μάθηση καλλιεργείται μέσα από ουσιαστική ανατροφοδότηση και όχι από αριθμητικές ετικέτες. Κατοικεί στην πορεία, στο σφάλμα, στην απορία, στο “δεν καταλαβαίνω ακόμα αλλά θέλω”. Και αυτή η πορεία δεν αποτυπώνεται εύκολα με έναν βαθμό. 

Αν θέλουμε οι δομές εκπαίδευσης να είναι πεδίο εξέλιξης και όχι διαλογής, πρέπει να ξανασκεφτούμε βαθιά τη θέση του βαθμού στην εκπαιδευτική διαδικασία. Να αντικαταστήσουμε τη μονοδιάστατη αξιολόγηση με ουσιαστική ανατροφοδότηση. Να δώσουμε στους μαθητές πίσω την εικόνα τους — όχι όπως την βλέπει το σύστημα, αλλά όπως μπορεί να γίνει: ανοιχτή, δυναμική, και γεμάτη δυνατότητες.