Ζητήματα ηθικής στις διαφημίσεις στοιχηματισμού: Στοχεύοντας σε ευάλωτους παίκτες;

Τα διαδικτυακά καζίνο εξαπλώνονται όλο και περισσότερο, βρίσκοντας φίλους σε όλες τις γωνιές του πλανήτη. Πλέον δεν είναι απαραίτητο να βγει κάποιος από το σπίτι του και να κατευθυνθεί σε κάποιο από τα λίγα επίγεια καζίνο. Έχει πολύ απλά τη δυνατότητα να ανοίξει τον υπολογιστή ή το κινητό του και να συνδεθεί σε ένα από τα πολλά καλά και αξιόπιστα ονλάιν καζίνο, όπως για παράδειγμα το Icecasino, που προσφέρουν τις ίδιες ή και ακόμη περισσότερες ευκαιρίες και υπηρεσίες. Η μεγάλη αυτή εξάπλωση των καζίνο και του στοιχηματισμού έχει γεννήσει ένα τεράστιο κοινό, που απευθύνεται σε αυτόν τον χώρο για την ψυχαγωγία του.

Το κοινό αυτό αποτελεί, με τη σειρά του, μια τεράστια δεξαμενή για την αγορά των σχετικών διαφημίσεων. Ακριβώς αυτή η πρακτική της διαφήμισης τυχερών παιχνιδιών έχει αρχίσει να αναδεικνύεται σε μια αμφιλεγόμενη μορφή εμπορικής προώθησης στη σύγχρονη εποχή. Αυτό, γιατί παρότι για πολλές εταιρείες του χώρου η διαφήμιση αποτελεί σημαντικό εργαλείο αύξησης των κερδών τους και επέκτασης της αναγνωρισιμότητάς τους, για πολλούς ο χώρος αυτός αφορά την προώθηση αντικειμένων, που μπορεί, μεν, να αποτελούν πηγή διασκέδασης και ψυχαγωγίας, θεωρείται ότι ηθικά κινούνται, όμως, σε μια γκρίζα περιοχή. Πράγματι, δεν είναι λίγοι οι ειδικοί υγείας, οι κοινωνιολόγοι αλλά και οι εκπρόσωποι των ρυθμιστικών αρχών, που επισημαίνουν τους κινδύνους που κρύβονται πίσω από την προώθηση προϊόντων, που αφορούν τον στοιχηματισμό. Αυτό ενισχύεται, μάλιστα, όταν η διαφήμιση απευθύνεται, με άμεσο ή έμμεσο τρόπο, σε κοινωνικές ομάδες, που θεωρούνται ως ευάλωτες. Έτσι, προκύπτει ένα πολύ ουσιαστικό ερώτημα: Πόσο ηθικό είναι να διαφημίζονται υπηρεσίες και προϊόντα, που ενδέχεται να προκαλέσουν εθισμό, οικονομικά προβλήματα και κοινωνική απομόνωση;

Τι είναι οι ευάλωτες ομάδες σε σχέση με τον στοιχηματισμό

Ας δούμε αρχικά τι ακριβώς εννοούμε, όταν αναφερόμαστε σε «ευάλωτες ομάδες» σε σχέση με τον στοιχηματισμό, ή αλλιώς σε «ευάλωτους παίκτες».

Πρόκειται, λοιπόν, κατά κύριο λόγο για άτομα, που έχουν ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω χαρακτηριστικά:

• Έχουν στο παρελθόν παρουσιάσει εθισμό σε τυχερά παιχνίδια
• Είναι άτομα νεαρά και έφηβοι, που δεν έχουν ακόμα αναπτύξει κριτική σκέψη
• Είναι άτομα άνεργα ή ανήκουν σε οικονομικά ευάλωτες ομάδες, που ελπίζουν σε γρήγορο πλουτισμό
• Είναι άτομα με ψυχικές ή συναισθηματικές διαταραχές, όπως για παράδειγμα η κατάθλιψη ή η αγχώδης διαταραχή

Οι προαναφερθείσες κοινωνικές ομάδες κρίνονται ως πιο επιρρεπείς να προβούν σε λανθασμένη αντίληψη του ρίσκου και, άρα, είναι πιο πιθανό να ερμηνεύσουν λανθασμένα τις υποσχέσεις των διαφημίσεων για εύκολο κέρδος, ή να παρασυρθούν από τις εικόνες της πλούσιας και συναρπαστικής ζωής, που παρουσιάζονται στις σχετικές διαφημίσεις.

Τα παραπλανητικά διαφημιστικά μηνύματα

Ένα από τα πιο κύρια προβλήματα, που προκύπτουν από τις διαφημίσεις τυχερών παιχνιδιών, αφορά τη συναισθηματική και την ψυχολογική εκμετάλλευση των ευάλωτων ομάδων. Πολύ συχνά, τα σλόγκαν στις διαφημίσεις αφορούν ένα είδος κεκαλυμμένου ψυχολογικού εκβιασμού.

Μηνύματα, όπως «το παιχνίδι αλλάζει το ζωή σου», «μπορεί να είσαι ο επόμενος νικητής», «παίξε και κέρδισε» και άλλες παρόμοιες προτροπές, υπονοούν πως η συμμετοχή στον στοιχηματισμό δεν είναι μόνο ψυχαγωγία. Αποτελεί λύση σε προβλήματα, διαφυγή αλλά και επιτυχία. Όταν, μάλιστα, τα μηνύματα αυτά συνοδεύονται από ευτυχισμένους νικητές, πολυτελή σπίτια και αυτοκίνητα και άλλα, τότε συνδέονται με την κοινωνική καταξίωση και επιβεβαιώνει την πεποίθηση, πως ο στοιχηματισμός συνδέεται με την επιτυχία. Πρόκειται για μια ιδιαίτερα προβληματική στρατηγική, κυρίως όταν απευθύνεται και στοχεύει στα ευάλωτα κοινά. Αυτά ίσως ερμηνεύσουν το μήνυμα της διαφήμισης ως λύση στα προβλήματά τους και προβούν σε κινήσεις, που θα τους προκαλέσουν βλάβη. 

Εξατομικευμένη διαφήμιση μέσα από τα ψηφιακά μέσα

Η πρόοδος της τεχνολογίας και η εξάπλωση των ψηφιακών μέσων έχει οδηγήσει στην πιο «έξυπνη», πιο στοχευμένη και πολύ πιο εξατομικευμένη διαφήμιση. Δεν είναι πια λίγες οι πλατφόρμες, που χρησιμοποιούν τα δεδομένα των χρηστών για να προβάλλουν διαφημίσεις. Αυτό σημαίνει, πως άτομα, που έχουν κάνει αναζητήσεις στις διάφορες μηχανές αναζήτησης, για τυχερά παιχνίδια, καζίνο ή οτιδήποτε σχετικό, αρχίζουν να βλέπουν, μέσα από τους διάφορους αλγόριθμους, διαφημίσεις σχετικές με μπόνους και προσφορές καζίνο, υποσχέσεις για «μεγάλα κέρδη» και «δεύτερες ευκαιρίες» κλπ. Τα ερεθίσματα αυτά «χτυπούν φλέβα» σε άτομα με ήδη προβληματική σχέση με τον στοιχηματισμό, και είναι δύσκολο να προσπεραστούν και να αγνοηθούν.

Το ρυθμιστικό πλαίσιο

Πολλές χώρες έχουν θεσπίσει νόμους για τον περιορισμό των διαφημίσεων τυχερών παιχνιδιών. Στην Ελλάδα, οι διαφημίσεις στοιχηματικών εταιρειών διέπονται από πολύ αυστηρά πλαίσια, σχετικά με το πότε και πώς μπορούν να προβληθούν. Για παράδειγμα, τα διαδικτυακά καζίνο δεν μπορούν να διαφημίσουν το ακριβές περιεχόμενο των μπόνους τους, ούτε καν σε κείμενα, που αφορούν τον στοιχηματισμό. Επιπλέον, όλες οι διαφημίσεις για στοιχηματικές εταιρείες ή καζίνο, διαδικτυακά και μη, θα πρέπει να αναφέρουν τις απαραίτητες προειδοποιήσεις σχετικά με τον κίνδυνο εθισμού, καθώς και τα βασικά, που απαγορεύονται από τον νόμο, όπως η ελάχιστη ηλικία συμμετοχής στο παιχνίδι κλπ. Ωστόσο, δεν είναι λίγες οι εταιρείες, που παρακάμπτουν τους νόμους αυτούς, εντοπίζοντας «γκρίζες ζώνες», που τους επιτρέπουν να προσεγγίζουν τα πιο νέα κοινά, μέσω influencers, πλατφορμών με ελλιπή εποπτεία και άλλων τρόπων. Φυσικά, η ύπαρξη των κενών αυτών αποτελεί αποτυχία της επιβολής νομοθεσίας, μιας και, όταν οι εταιρείες βρίσκουν τρόπο παράκαμψης του νόμου, αυτό σημαίνει, πως ο νόμος έχει αποτύχει να καλύψει όλες τις περιπτώσεις. Δεν είναι, εξάλλου, τυχαίο το ότι η χρήση των disclaimers, δηλαδή των «προτροπών», όπως «Παίξε Υπεύθυνα» κλπ, συχνά τοποθετείται απλά διακοσμητικά. 

Πώς πρέπει να είναι οι διαφημίσεις

Φυσικά, οι στοιχηματικές εταιρείες διαθέτουν ένα προϊόν, που πρέπει να διαφημιστεί. Και σίγουρα υπάρχουν τρόποι για να γίνει αυτό με τρόπο ηθικά αποδεκτό και ασφαλή για όλους.

Ο τρόπος αυτός περιλαμβάνει μια σειρά από μέτρα, που θα βοηθήσουν όλους. Μεταξύ άλλων, λοιπόν, θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψιν τους τα παρακάτω:

• Ρεαλιστική παρουσίαση των κινδύνων, που προκύπτουν από τον τζόγο
• Απαγόρευση της διαφήμισης σε συγκεκριμένες ώρες και πλατφόρμες, ώστε να αποφευχθούν τα νεαρά σε ηλικία άτομα.
• Ενίσχυση των ανεξάρτητων ρυθμιστικών αρχών, δίνοντάς τους το διακίωμα ελέγχου και παρέμβασης.
• Απαγόρευση της απευθείας στόχευσης ευάλωτων ατόμων.
• Διαφανείς όρους σε μπόνους και προσφορές. 

Μόνο με τον τρόπο μπορεί να διασφαλιστεί, το ότι η διαφήμιση δεν είναι μόνο μια μορφή marketing, απαλλαγμένη από ηθικές διαστάσεις, που εξυπηρετεί μόνο την κερδοφορία μεγάλων επιχειρήσεων, αλλά έχει αποκτήσει ηθική και κοινωνική ευθύνη.